Τι ξέρω εγώ παιδίμ απο τζαζ και μπαζ!

Έτσι είπε κάποτε η αγαπημένη μου γιαγιά όταν (για να εκμαιευσω φυσικά μια τέτοια απάντηση) την ρώτησα "πως σου φαίνεται γιαγιά η τζαζ?". Και η φοβερή γιαγιά αμέσως συνεργάστηκε και μου πέταξε την ατάκα. Εκείνη τη στιγμή στο αυτί της βούιζαν τα λόγια του γιου της στη ζωντανή του εκπομπή με τζαζ στο πρωτο πρόγραμμα της ελληνικής ραδιοφωνίας. Πρέπει να ήταν τέλη της δεκαετίας του 80 και η εκπομπή ήταν αφιερωμένη σε κάποιον μουσικό της West Coast Jazz της Καλιφόρνια του 50.

Η νύχτα στην παράξενη πόλη της Χαλκίδας απλωνόταν απ' εξω απο τα ξύλινα πατζούρια, ο αέρας πήγαινε το μυαλό σε καϊκια που πάλευαν στα ανοιχτά και στην σκοτείνη άβυσσο του Ευρίπου. Και οι τρελές κορώνες των πνευστών που είχαν αμολυθεί στον αέρα δίπλα στις ακτές του Ειρηνικού μισό αιώνα πριν, τώρα ταξίδευαν σαν άτακτα παιδιά που φοράνε πολύχρωμα ρούχα και χαμογελάνε πονηρά μέσα στο δωμάτιο, εμπαίζοντας τις εικόνες της Παναγίας και των Αγίων που κοιτάζαν αγέλαστοι μέσα στο φως του καντηλιού.

Χρόνια αργότερα, το 2004, στον πάνω όροφο του Guru Bar στην Πλατεία Θεάτρου, δίπλα απο τη Βαρβάκειο Αγορά στην Αθήνα, άνοιξε ένα μικρό και όμορφο τζαζ κλαμπ. Εκεί δόθηκαν (και δίνονται) μερικές φοβερές συναυλίες, πραγματικός παράδεισος για όποιον αγαπάει αυτήν την μουσική. Σχετίστηκα πολύ με το μέρος και σχεδίασα για πολλές από αυτές τις συναυλίες τις αφίσσες. Πολλές φορές γυρνώντας σπίτι μετά απο αυτές έγραφα κάτι σαν καταγραφή τους ή έστω καταγραφή των εντυπώσεων μου απο αυτές.

Πρόσφατα ξέθαψα μια απόπειρα καταγραφής του πως είχε πάει ένα live της Jazz Upstairs Big Band την 1η Φεβρουαρίου του 2005. Έγραφα πως η μπάντα εκανε παλι το μικρό θαύμα της, αν και οι μουσικοι μετα το τελος του live γκρινιαζαν για λαθη τα οποια οπως μου ειπαν "μονο μουσικοι θα καταλαβαιναν". Έγραφα επίσης και για τον συμπαγη ηχο των πεντε πνευστων, που με την βοήθεια του καλού ηχοσυστήματος "σε ενα μικρο χωρο που αν δεν υπαρχουν πολλοι κανίβαλλοι ελληνάρες να μιλανε δυνατα τοτε πραγματικα η δυναμη και μονο του ηχου ειναι εντυπωσιακη και απολαυστικη. Ειναι σαν να τρως ενα εξαιρετικό, πρωτόγνορο φαγητό με ευγενικες γευσεις που δεν ξερεις ουτε πως λεγεται ουτε απο που ερχεται."

Ακολουθεί παρακάτω η συνέχεια αυτού του κειμένου (ομολογώ πως είναι κάπως παράξενο να βάζω σε εισαγωγικά το κείμενο μου αλλά το κάνω για να το διαχωρίσω χρονικά απο το τωρινό).

"...Αναρωτιεται ομως κανεις, η jazz που ειναι μια τοσο "κλειστή" μουσική, τι λέει σ'αυτούς που την ακούν αλλά δεν έχουν εξοικείωση μαζί της? Σε κάποια γωνιά του κλαμπ ηταν μια πολυμελης παρεα με τις γυναικες να αποτελουν την συντριπτικη πλειοψηφία. Δυο απροσδιορίστου ποιού και προελεύσεως άντρες με γεμάτο σιγουριά και ξιπασμό ύφος μάγκα και 5-6 γυναίκες, προφανως ρωσίδες η τσέχες - μάλλον βίζιτες. Τι διάολο ηρθαν να κανουν να δουνε τον μυστικισμό του Πατερέλη ενας θεος ξερει.

Καναν πολυ φασαρια, σαν η μουσική να ηταν μια συνοδεία σε καποιο σκυλαδικο η σε καποια παλια ελληνικη ταινια που οι βαριεστημένοι οι μουσικοί παιζουν μια υπόκρουση ενω βλεπουμε την Μαιρη Γώγου να ανταλλάσει κουβέντες με τον Κακαβά. Παραδιπλα μια κοπελιτσα, γνωστη μου, νομιζω ειναι ηθοποιος, και καθοταν και ακριβως μπροστα απο τα πνευστα, σε αποσταση 1 μετρου, και γκαριζε με τσιριχτη φωνη. Ακουγες το σολο σε σουρεαλιστικο συνδυασμο με την τσιριδα, σαν σε καποιο κομματι πειραματικης ατονικης μουσικής που φτιάχτηκε στα ονειρα ενος τρελου τρομπονίστα. Πηγα και της ειπα ευγενικα, να σταματησει, "ακουγεσαι πολυ!". Αυτη, εκανε οταν την πλησιασα να με φιλησει, θεωρόντας οτι πηγα εκει να τη χαιρετήσω και ενοιωσα ασχημα που της ειπα να σταματησει και εφυγα για να γυρισω στη θεση μου.

Τα παιδια που καθονταν διπλα μου με κοιταξαν με διακριτικο υφος έγκρισης και προσπαθησα να συνεχισω να ακουω. Συνεχισαν ομως οι σποραδικες τσιριδες ωδικου πτηνου απο τις βιζιτες καθως και ενίοτε και ήχος αυτάρεσκου γέλιου απο έναν απο τους δυο παλήκαρους (απο τον πιο μάτσο απο τους δυο).

Φαίνεται πως είναι γενικότερο φαινόμενο αυτό, αν πας να ακουσεις τζαζ στην ΑΘήνα. Ο κοσμος θεωρει οτι μπορει να φωναζει, να μιλαει, να τσιριζει. Επισης θεωρει οτι μετα απο ενα καλο σολο δεν ειναι και αναγκη να χειροκροτησουμε. Επισης θεωρει οτι αν καποιος απο το κοινό ακουσει προσεχτικα ενα καλο σολο και αποκτήσει ένα χαζό χαμόγελο ικανοποίησης ενώ το ακούει, τότε είναι ή περιεργος, ή εκκεντρικος, ή ψωνάρα.

Διαβαζω στο βιβλιο του πιανίστα Jonny King "What Jazz is?" οτι ο κοσμος ακουει την τζαζ σαν κατι που δεν καταλαβαινει ακριβως, επειδη ηταν μαυρη μουσικη και δεν απέκτησε την δημοτικότητα που θα μπορουσε να είχε.

Και ενω δεν ειναι μουσικη για τους λίγους, για τους περισσοτερους η τζαζ ειναι "παράφωνη" και "κουραστική" και παραπέμπει σε εικόνες από "παλιές αμερικάνικες ταινίες".

Σε καποιο live καποτε φιλος μου που ειπε στο αυτι, ενω επαιζε ενα αργόσυρτο slow κομμάτι "ω μαλακα, τελείως μουσική για σοφτ πορνό".

Παρ'ολ'αυτα η τζαζ ειναι αυτο που είναι, δεν πρεπει να παραπεμπει σε κλισε εικόνες, ουτε καν καποιες εικόνες. Ειναι μελωδίες και τραγούδια που οι μουσικοί τα αλλάζουν σε πραγματικό χρονο. Ειναι ο αυτοσχεδιασμός, αυτό το θαυμαστό και συναρπαστικό συμβαν που βλεπουμε μπροστα στα ματια μας να τρέχει και να γεννιεται μεσα στο περασμα των δευτερολέπτων. Το σολο του μουσικου ειναι σχολιο πανω στο ρεφρεν και την μελωδια του κομματιου, και ειναι κατι προσωπικο. Οι σκεψεις του, τα συναισθηματα του, η αγωνια του εκτίθενται σε μας και στους αλλους μουσικους, και συνομιλουν με ολους μαζι. Και αυτο ειναι το θαυμαστο: συγκινητικες και συναρπαστικες μελωδίες και τραγούδια που οι μουσικοι καθε φορα τα παιρνουν και τα εμπλουτίζουν, συνομιλουν μαζι τους, δοκιμαζουν τα ορια τους, και είναι σαν να λένε χιλιοειπωμένες ιστορίες που όμως κάθε φορά μοιάζουνε με καινούριες. Πόσες φορές να έχει παιχτεί άραγε το "summertime" παγκοσμίως, από την ημέρα εκείνη που ακούστηκε στην πρεμιέρα του Porgy and Bess? Μπορεί να έχει παιχτεί εκατομμύρια φορές, όμως σε κάθε καινούρια εκτέλεση χρωματίζεται με την ζωογόνα αίσθηση του τωρα, την χροιά των μουσικών και του κοινού τους και την εκπληξη του επομενου δευτερολέπτου.

Η τζαζ και ο αυτοσχεδιασμός ειναι επίσης σχόλιο πανω στην ιστορία - στην ιστορία της τζαζ, στο παίξιμο συγκεκριμένων γνωστών μουσικών, σε άλλες μελωδίες. Ζει σε ενα ιστορικο πλαίσιο οπως λεει και ο Jonny King. Καλως η κακως αυτο δεν το ξερουν αυτοι που δεν εχουν ασχοληθει να ακουσουν πολυ τζαζ - γιατι οταν το εχεις κανει, ολα αποκτουν ενα άλλο νόημα.
Και αυτο μου θυμίζει την μοναδική και συγκινητική performance της Sheila Jordan πριν λιγες μερες στον ιδιο χωρο: μαζί με τον μπασίστα Cameron Brown είπαν την ιστορία της Αμερικάνικης μουσικής, απο τους ιθαγενείς μέχρι το μιούζικαλ του Broadway και το bebop και τα φολκλορ τραγούδια και το ραπ - γιατι η Sheila ράπαρε, αυτοσχεδίαζε λόγια, και ελεγε ιστοριες που της ερχονταν εκεινη τη στιγμη.

O κόσμος εκείνο το βραδυ ηταν σιωπηλος, "εκκλησία" οπως ειπε ο Μιχάλης στο μπαρ, και αναρωτιέμαι αυτο πως και εγινε? Επειδη ειχαν τυπωθει αυτα τα μικρα χαρτάκια που ελεγαν "η κυρια Jordan σαν ευχαριστει που δεν μιλατε, δεν καπνίζετε... κτλ κτλ" η επειδη αυτοι που ηρθαν ηρθαν συνειδοτοποιημενα για να ακουσουν?

Οπως και να εχει, ειναι να απορει κανεις, ακομα και οταν εχει στο μυαλο του τις πιθανες εξηγησεις : πως μια τετοια μουσικη θεωρείται μουσική περιεργων "κουλτουριάρηδων", τι ειναι αυτο που εχει που κανει τον κοσμο να μην την θεωρει αποδεκτη ως "σοβαρη" μουσική, τι ειναι αυτο που κανει τους περισσοτερους να τη θεωρουν "παραφωνη" και ενοχλητικη, τι ειναι αυτο που κανεις τους παντες να σιωπουν οταν ακουνε μια σονατα για πιανο στο Μεγαρο Μουσικης αλλα οχι οταν ακουνε ενα μουσικο να κανει ενα solo σε ενα jazz κομματι? Τι ειναι αυτο το δυσκολο να διαβαστει στο ιδιωμα της? Τι ειναι αυτο που σε κανει να κανεις καποτε κλικ και να την ακους με αλλο αυτι? Τα σολο που εχεις αποστηθισει απο καποιο αλμπουμ με στανταρτς, και πλεον σου εχουν μεινει στο μυαλο σαν ατακες απο ταινια, και θες να ακουσεις κι αλλα, κι αλλα, και τα ακους να αντηχουν σε αλλα σολο που ακους σε καποιο live?

Και τι ειναι αυτη η μοναδικη χαρα που σου δινεται οταν βρεθεις σε καποιο πραγματικα καλο live με μουσικους που ειναι ουσιώδεις, ειλικρινείς, παθιασμένοι με την μουσική που παίζουν και έτοιμοι να επικοινωνήσουν με το κοινό και τους υπόλοιπους μουσικούς δίπλα τους? "

Δυόμιση χρόνια μετά οι ίδιες σκέψεις υπάρχουν ακόμα μέσα μου. Ακόμα πιστεύω πως η τζαζ έχει κρυμμένο ένα μεγάλο μυστικό μέσα στο ιδιότροπο ιδίωμα της, το οποίο δυστυχώς έχουνε κρύψει ακόμα περισσότερο απο εμάς περιττές στρώσεις κουρασμένων (αλλά
ευκολοαντιληπτών) στερεότυπων. Η τζαζ δεν είναι ούτε βραχνοί νέγροι που παίζουν σαξόφωνο κάτω απο το ημίφως, ούτε μουσάτοι διανοούμενοι που καπνίζουν πίπα, όπως και δεν είναι ατάλαντοι, φλύαροι, ανειλικρινείς μουσικοί και το κοινό που κάνει οτι την ακούει για να καρπωθεί για δικούς του, άγνωστους λόγους κάτι απο την "ατμοσφαιρικότητα" ή το υποτιθέμενο "intellectualité" της.

Η τζαζ είναι η χαρά της ζωής, και πίσω από τα ψεύτικα τείχη που την περικλείουν βρίθει ένας απίστευτος μουσικός κήπος της Εδεμ και των χρωμάτων και μια παρέλαση από ερεθιστικές εικόνες της ανθρωπότητος όπως θα μπορούσε να είναι μετά απο 1000 χρόνια και όπως θα θέλαμε να είναι τώρα.